KO JE ARHITEKTA PRVE CRKVE NA NOVOM BEOGRADU?

Tokom perioda socijalizma, studentima arhitekture u Srbiji bila je uskraćena prilika da izučavaju projektovanje hramova, jer se smatralo da takvo znanje više nikada neće biti potrebno. Ovaj društveni eksperiment, kao i mnogi drugi, nije dugo trajao, ali je ostavio značajne posledice. Kada se vera ponovo vratila u život društva, arhitekti su se suočili s prazninom – morali su da nastave tamo gde su stali 1940. godine, ponekad čak i korak unazad.

Međutim, u tom periodu pojavila su se dva izuzetna arhitekta koja su, uprkos tadašnjim pravilima, uneli značajne promene u sakralnu arhitekturu. Iako su se školovali u sistemu koji je vrednovao isključivo modernu arhitekturu i sami dali veliki doprinos socijalističkom realizmu, Branko Pešić i Mihailo Mitrović odvažili su se da projektuju hramove.

Branko Pešić – veza modernog i duhovnog Beograda

Branko Pešić, poznat kao arhitekta čuvene Beograđanke, dao je značajan doprinos modernoj arhitekturi Beograda, pretvarajući gradsku siluetu u simbol metropole. Međutim, njegovo ime najviše se vezuje za monumentalni Hram Svetog Save, čiji je nastavak izgradnje postao ključni trenutak njegove karijere.

Pešić je od 1984. godine preuzeo ulogu protoneimara, modernizujući projekat Bogdana Nestorovića i Aleksandra Deroka. Njegov zadatak bio je da spoji tradicionalne i savremene tokove arhitekture, što je izveo s izuzetnom preciznošću. Hram Svetog Save, sa svojim belim grčkim mermerom, postao je simbol duhovnosti i pravoslavlja u Beogradu. Pešić se ovom projektu posvetio decenijama, ostavivši dubok trag u beogradskoj arhitekturi.

Pored Hrama Svetog Save, Pešić je projektovao više od 20 crkava tokom svoje karijere. Među njima se posebno ističe Crkva Svete Petke na Čukaričkoj padini. Ova crkva, koja podseća na svetionik, kruna je njegove karijere i delo koje odražava njegov lični duhovni izraz. Inspirisana je neostvarenim projektom za Hram Svetog Save predratnog arhitekte Dušana Babića, što joj daje dodatni značaj u kontekstu sakralne arhitekture.

Mihailo Mitrović – inovativni pristup sakralnoj arhitekturi

Mihailo Mitrović, poznat po remek-delu brutalizma – Zapadnoj kapiji Beograda, takođe je dao svoj doprinos sakralnoj arhitekturi. Njegova crkva Svetog Vasilija Ostroškog na Bežanijskoj kosi, izgrađena posle 1945. godine, bila je prva novobeogradska crkva. Mitrović je ovim projektom pokazao da sakralna arhitektura može biti inovativna i modernistička, a da pritom ne gubi svoju duhovnu suštinu.

Njegovo delo na Bežanijskoj kosi predstavlja eksperiment koji otkriva nove mogućnosti za crkvenu arhitekturu, kombinujući tradicionalne motive sa modernim pristupima.

Nasleđe arhitekata

Pešić i Mitrović su, svaki na svoj način, spojili modernu arhitekturu s duhovnim elementima, ostavljajući za sobom dela koja danas imaju neprocenjivu vrednost. Njihov rad svedoči o tome da je, uprkos ideološkim ograničenjima, moguće spojiti umetnički izraz, tradiciju i inovaciju, obogaćujući kulturni pejzaž Beograda.