Istorija i razvoj Bloka 45 na Novom Beogradu

Blok 45, najudaljeniji kompleks Novog Beograda u vreme svoje izgradnje, jedan je od najambicioznijih urbanističkih poduhvata krajem 1960-ih i početkom 1970-ih u bivšoj SFRJ. Smješten uz obalu Save, blok je pažljivo planiran i obuhvatao je 45 solitera, 21 nižu stambenu zgradu, osnovnu školu i vrtiće, sa ukupno 4.542 stana različitih veličina.

Urbanističku celinu projektovali su Ivan Tepeš i Velimir Gredelj, dok su solitere radili Branko i Stana Aleksić, Mihajlo Čanak i Grgur Popović. Dvospratne i četvorospratne zgrade projektovao je Rista Šekerinski. Izgradnja je počela 1969. godine, a do 1973. blok je bio spreman da primi oko 16.000 stanovnika. Mesna zajednica kojoj je blok pripadao, a koja postoji i danas, zvala se Sava. Tipsku zgradu, koja se pojavljuje i u susednim blokovima, projektovao je Miodrag Vukasović.

Arhitektura Bloka 45 pripada poznom modernizmu, dok su pojedini soliteri, šestospratnice i osmospratnice, građeni sa elementima brutalizma. Stambeni objekti stepenasto se uzdižu od obale Save prema ulici Jurija Gagarina, što omogućava stanovnicima pogled na reku i sunčanu južnu stranu. Upravo zbog ovih karakteristika, naselje je dobilo nezvanični naziv „Naselje sunca“, po uzoru na Korbizjeov Ozareni grad.

Godine 1975. završena je osnovna škola „Branko Radičević“, projektovana u stilu brutalizma od strane arhitekte Đorđa Vasiljevića. Škola je bila jedna od najsavremenijih u SFRJ, sa dve zgrade kvadratne osnove povezane pasarelom, bazenom, dvorištima, atrijumom i inovativnim unutrašnjim prostorima. Obdanište „Bambi“ završeno je 1978. godine po projektu arhitektice Olivere Jokanović Milićević, a kasnije je izgrađen i vrtić „Zvončići“.

Blok je u svoje vreme bio predvodnik po sadržajima, a u centru je 1976. godine postavljena skulptura „Petao“ autora Miroslava Sunajca. Od 1980-ih u bloku su se pojavili prvi grafiti, dok su tokom 1990-ih nastale prve grafiti grupe. Danas je Blok 45 poznat kao jedno od mesta u Beogradu sa interesantnim i prepoznatljivim grafitima, uz poseban karakter što ne sadrži navijačke grafite.

Tokom devedesetih, Blok 45 je doživeo izmene usled neplanskih gradnji komercijalnih objekata. Uz ulicu Jurija Gagarina izgrađen je tržni centar Enjub, čije stanje varira i često je zapušteno, a pored njega podignuto je više novih stambenih zgrada, što je promenilo prvobitni urbanistički plan naselja.